कसरी हुन्छ घरजग्गा पास ? यस्तो छ कागजी प्रक्रिया

घरजग्गा खरिद बिक्रि आम मानिसको जीवनमा बिरलै हुने घटना मानिन्छ । त्यसैले अधिकांशलाई घरजग्गा खरिद बिक्रिका क्रममा चाहिने आबश्यक कागजातबारे खासै जानकारी हुँदैन् । 

घरजग्गा किनबेचलाई कानुनी भाषामा रजिष्ट्रेसन पास भनिन्छ । क्रेता र बिक्रेतावीच भएको सहमतिलाई बैधानिकता दिने यो प्रकृयामा किन्ने र बेच्ने दुवैले धेरै किसिमका कागजातहरु तयार पार्नुपर्ने हुन्छ । यस्ता कागजात सूची र ती प्राप्त गर्ने तरिका थाहा नहुँदा अधिकांश मानिस धेरैपटक मालपोत कार्यालय धाउनुपर्ने हुन्छ । 

त्यसैले आज हामी तपाईलाई रजिष्ट्रेसन पास गर्दा आबश्यक पर्ने कागजात र ती प्राप्त गर्ने तरिकाबारे विस्तृतमा जानकारी दिँदै छौं ।

१. जग्गाधनी प्रमाण पुर्जाको सक्कल तथा फोटोकपी  

जग्गा पास गर्दा खरिद बिक्री गर्न लागिएको जग्गाधनी प्रमाण पुर्जा अर्थात् लालपूर्जाको सक्कल र फोटोकपी आवश्यक पर्छ । जग्गाको विवरण हेर्न तथा फाइलमा प्रमाणको रुपमा संलग्न गर्न फोटोकपी भएपनि हुन्छ तर जग्गा पास गर्ने दिन भने सक्कल जग्गाधनी प्रमाण पुर्जा नभई हुँदैन । यो जग्गा बिक्रीकर्तासँग हुने भएकोले जग्गा पास गर्ने दिन बिक्रेतालाई सक्कली पूर्जा नै ल्याउन अनुरोध गर्नुपर्छ । 

२. किन्ने बेच्नेको नागरिकताको सक्कल तथा फोटोकपी  

घरजग्गा किन्नेबेच्नेको नागरिकताको सक्कल तथा फोटोकपी साथमा हुनुपर्छ । फोटोकपीमा सम्बन्धित व्यक्तिले सही गरी फाइलमा समावेश गर्नुपर्छ भने मालपोत अधिकृत वा कर्मचारीले सम्बन्धित व्यक्ति हो की होइन भनी सनाखत गर्ने बेलामा आँफै उपस्थित भई नागरिकताको सक्कल कपी देखाउनुपर्छ ।

३. मालपोत कर तिरेको रसिद तथा घरसमेत भए करचुक्ता प्रमााणपत्र 
चालु आर्थिक वर्षसम्मको मालपोत कर तिरेको रसिदको फोटोकपी तथा घर समेत भए घरको कर तिरेको कर चुक्ता प्रमाणपत्रको फोटोकपी तथा सक्कल समेत ल्याउनु पर्छ । हाल यस्तो कर महानगरपालिका, नगरपालिका तथा गाउ“पालिकाहरुको वडा कार्यालयहरुमा तिर्ने गरिन्छ । कानून बमोजिमको कर तिरेपछि उनीहरुले नै रसिद तथा करचुक्ताको प्रमाण पत्र दिने गर्दछन् । 

४. राजीनामाको लिखत  

घर जग्गाको थैली कति राखिएको छ जग्गाको कित्ता नम्बर, क्षेत्रफल, जग्गा रहेको वडा, नक्सा सीट नं., मोठ, पाना नं. लगायतका कुरा लिखतमा उल्लेख गर्ने भएकोले पहिलाको लिखतको सक्कल तथा फोटोकपी समेत आवश्यक पर्छ । सोही बमोजिमको विवरण हुबहु हेरी फरक नपर्ने गरी सरकारी मूल्यांकन तथा चलनचल्तीको बजारमूल्यलाई समेत मध्यनजर गरी खरिदकर्ता र बिक्रीकर्ताको सहमतिमा किन्ने व्यक्तिको नाउँमा नयाँ लिखत तयार गर्नुपर्छ । 

यस्तो लिखतमा १/१ जना साक्षी राख्नुपर्छ । साक्षी राख्दा सकेसम्म किन्ने र बेच्नेका एकाघरका हकदार व्यक्तिलाई राख्न सकेमा कानूनी रुपमा सुरक्षित मानिन्छ । अहिले धेरैजसो मालपोत कार्यालयहरुले अनलाइन सेवा सुरु गरिसकेको हुनाले अनलाइनमा सबै विवरण भरेर त्यसैलाई प्रिन्ट गरेर प्रमाणित गर्ने गरिन्छ । थैली कायम गर्दा सकेसम्म पुरै खरिद मूल्य राख्नुपर्छ । पछि कुनै कानूनी समस्या, मुद्दा मामिला परेमा सोही बमोजिम पाउने हुँदा कानूनी रुपमा सुरक्षित हुन्छ ।

५. घरबाटो तथा चार किल्ला सिफारिश  

उक्त जग्गा कच्ची, पक्की तथा कति चौडाइकोे बाटोमा रहेको जग्गा हो । त्यहाँ घर छ की छैन त्यसको चार किल्लामा क–कसको कस्तो जग्गा वा घर रहेको छ आदी कुरा खुलाएर सम्बन्धित वडा कार्यालयले सिफारिश दिने गर्छ, जुन सिफारिश जग्गा बिक्रेताले ल्याउनु पर्छ । नियमानुसारको शुल्क लिएर वडा कार्यालयले उक्त सिफारिश उपलब्ध गराउँछन् ।

कम्पनीको हकमा चाहिने कागजपत्र 

यदि घरजग्गाको स्वामित्व कुनै कम्पनीको नाममा छ वा क्रेता कुनै कम्पनी हो भने त्यस्तो हकमा माथि उल्लेख गरिएका बाहेक केही अतिरिक्त कागजात समेत आबश्यक पर्छ । पहिलो कागजात हो कम्पनीको प्रबन्धपत्र । जसमा कम्पनीले घरजग्गा खरिद गर्न पाउने ब्यबस्था उल्लेख भएको हुनुपर्छ, यदि त्यस्तो ब्यबस्था छैन भने संसोधन गरी त्यस्तो ब्यबस्था कायम गराउनुपर्छ ।  

यस्तै कम्पनी नियमावली, चालू आर्थिक बर्षसम्मको करचुक्ता, खरिदबिक्रि सम्बन्धी सञ्चालक समितिको निर्णयको माइन्यूट, कम्पनी दर्ताको प्रमाणपत्र, कम्पनी प्यान÷भ्याट दर्ताको प्रतिलिपि, सञ्चालकहरुको नागरिकताको प्रतिलिपि र सञ्चालकहरुको सेयर लगत एवं मालपोत कार्यालयमा रजिष्ट्रेसन पास गर्ने प्रयोजनका लागि सम्बन्धित ब्यक्तिलाई अख्तियारी दिइएको पत्र लगायतका कागजात आबश्यक पर्छन् । 

उल्लेखित कागजात संकलन भएपछि मात्र घरजग्गा रजिष्ट्रेशन पास गर्ने कार्य सम्पन्न हुन्छ । यदि पास गर्न लागिएको घरजग्गा कुनै निकायले केही कुनै कारणले रोक्का राखेको वा गरेको भए पहिला फुकुवा गर्न गराउन लगाउनु पर्छ । 

यस्तो रोक्का सामान्यतया मुद्दा मामिलाका कारण अदालती आदेशबाट, बैंक तथा बित्तिय संस्थाले धितो स्वरुप जग्गा राख्दा वा कर लगायतका सरकारी दायित्व भुक्तानी नभएको अबस्थामा सरकारी निकायको आदेशमा समेत रोक्का भएको हुनसक्छ । 

जग्गा खरिद बिक्री गर्दा, खरिद बिक्री गर्ने दुबै पक्ष मालपोत कार्यालयमा उपस्थित हुनुपर्छ । यदि कुनै कारणवश कुनै पक्ष उपस्थित हुन नसकेमा इच्छाएको व्यक्तिलाई अधिकृत वारेश नियुक्ति गरी वारेशमार्फत पनि घरजग्गा खरिद बिक्री गर्न सकिन्छ ।

मालपोत कार्यालयमा किन्ने बेच्नेको सनाखतसँगै भुक्तानी गरिएको चेकको प्रमाण पनि खोजिन्छ, कारोबार गरिएको प्रमाणसमेत साथै लिएर जानुपर्छ ।